Phân Lân – Hiểu Rõ Để Bón Đúng và Hiệu Quả

Trong số các yếu tố dinh dưỡng thiết yếu đối với cây trồng, phân lân (P) đóng vai trò rất đặc biệt. Lân không trực tiếp tạo hình thân – lá như đạm, cũng không giúp trái lớn như kali, nhưng lại là chất dẫn khởi cho hầu hết quá trình sinh lý quan trọng trong cây: từ hình thành rễ, ra hoa, cho đến đậu trái và phát triển hạt.

Vậy phân lân có những dạng nào, và cây hấp thu lân ra sao? Bà con cần hiểu kỹ để sử dụng đúng, tránh lãng phí mà cây vẫn không hấp thu được.

1. Lân có những dạng nào trong phân bón?

Trên thị trường hiện nay, phân lân được chia thành 3 dạng chính:

a) Lân vô cơ (phổ biến nhất)

Đây là dạng được sản xuất công nghiệp, dễ sử dụng, giá thành thấp. Gồm:

• Super lân (Supe lân) – chứa 16–20% P2O5, tan nhanh nhưng dễ bị cố định trong đất chua.

• Lân nung chảy – ít tan trong nước nhưng bền hơn trong đất, thích hợp cho đất phèn, đất chua.

• DAP (Diammonium Phosphate) – chứa cả đạm và lân, tan tốt, hiệu quả nhanh.

b) Lân hữu cơ

Là lân có nguồn gốc từ các chất hữu cơ như bột xương, phân chuồng ủ mục, phân compost. Lân hữu cơ:

• Phóng thích chậm, ít bị thất thoát.
• Cải thiện đất về lâu dài.
• Thường không đủ để cung cấp nhu cầu lân cho cây trong giai đoạn cao điểm.

c) Lân vi sinh

Đây là loại lân được chuyển hóa từ khoáng khó tan nhờ vi sinh vật phân giải lân (thường là Bacillus, Pseudomonas,…).

• Giúp chuyển P khó tan thành P dễ tiêu cho cây hấp thu.
• Không bị cố định bởi pH đất như lân vô cơ.
• Bền vững và thân thiện môi trường.

2. Quá trình hấp thu lân của cây trồng

Cây chỉ hấp thu được lân ở dạng ion H₂PO₄⁻ và HPO₄²⁻ – tức là lân dễ tiêu, tan trong nước.

Tuy nhiên, có một vấn đề lớn: lân dễ bị cố định trong đất. Khi bón xuống, lân gặp ion sắt (Fe), nhôm (Al) hay canxi (Ca) trong đất sẽ nhanh chóng kết tủa thành lân khó tan, cây không dùng được. Tỷ lệ hấp thu thực tế của cây chỉ đạt 10–25% nếu bón không đúng cách.

Cây hấp thu lân chủ yếu qua rễ non, đặc biệt là lông hút. Khi đất khô, lạnh hoặc rễ yếu thì khả năng hấp thu lân giảm rõ rệt.

3. Bón lân sao cho hiệu quả?

Để cây hấp thu lân tốt hơn, bà con nên lưu ý một số nguyên tắc sau:

• Chọn đúng dạng phân theo loại đất:
  • Đất chua → dùng lân nung chảy hoặc kết hợp lân vi sinh
  • Đất trung tính → dùng DAP, super lân
  • Đất bạc màu, đất lâu năm → nên phối hợp với vi sinh giải lân
• Bón lót là chủ yếu:
  Lân phát huy hiệu quả tốt nhất khi bón lót đầu vụ, giúp cây ra rễ khỏe.
• Giữ đất ẩm:
  Đất khô làm giảm hấp thu lân rõ rệt. Nên tưới giữ ẩm nhẹ sau khi bón.
• Kết hợp với hữu cơ:
  Phân hữu cơ giúp giảm kết tủa, giữ lân ở dạng dễ tiêu lâu hơn.
• Tăng cường vi sinh vật phân giải lân:
  Sử dụng chế phẩm vi sinh hoặc phân vi sinh đa chức năng sẽ giúp giải phóng lân bị cố định trong đất – một hướng đi bền vững hiện nay.

4. Vì sao lân quan trọng, nhưng dễ bị bỏ sót?

Lân không biểu hiện thiếu rõ rệt như đạm hay kali, nhưng hậu quả lại rất lớn:

• Cây chậm phát triển, lá xanh đậm bất thường.
• Rễ kém, cây dễ đổ ngã, sâu bệnh nhiều.
• Tỷ lệ ra hoa, đậu trái thấp.
• Hạt lép, cây dễ suy sau thu hoạch.

Rất nhiều bà con chỉ chú trọng N và K mà quên đi vai trò âm thầm nhưng quan trọng của lân – đặc biệt trong giai đoạn cây còn non, cây ra rễ hoặc bước vào thời kỳ sinh sản.