Yếu tố quyết định tỷ lệ đậu trái thành công ở cây Sầu riêng

Sầu riêng là loại cây trồng có giá trị kinh tế cao, nhưng quá trình ra hoa và đậu trái lại vô cùng nhạy cảm. Để đạt được năng suất ổn định và chất lượng vượt trội, nhà vườn cần quản lý chặt chẽ một loạt các yếu tố, từ sức khỏe nội tại của cây đến điều kiện môi trường và kỹ thuật canh tác.

Dưới đây là 5 nhóm yếu tố then chốt quyết định tỷ lệ đậu trái thành công trên cây sầu riêng.

I. NỀN TẢNG SỨC KHỎE VÀ SINH LÝ CÂY

Sức khỏe của cây là yếu tố nền tảng để đảm bảo khả năng ra hoa và nuôi trái.

1. Sức khỏe và Độ tuổi của cây:
   • Bộ rễ khỏe: Cây sầu riêng cần bộ rễ khỏe mạnh, không bị thối rễ hay tuyến trùng phá hại, để đủ khả năng hấp thu dinh dưỡng nuôi trái.
   • Lực cây: Cây phải đủ lực, đủ cơi lá, lá già cứng cáp. Cây bị suy kiệt, vàng lá, cháy lá thường đậu trái kém hoặc dễ rụng trái non.
   • Độ tuổi: Cây quá non (dưới 4-5 năm) hoặc quá già (trên 35 tuổi) thường có tỷ lệ đậu trái không ổn định.
2. Giống cây trồng: Lựa chọn các giống có năng suất cao, khả năng đậu trái tự nhiên tốt (ví dụ như Ri6, Monthong hay Musang King…) là bước khởi đầu quan trọng, vì mỗi giống có đặc tính phấn hoa và khả năng thụ tinh khác nhau.

II. VAI TRÒ QUYẾT ĐỊNH CỦA THỜI TIẾT VÀ KHÍ HẬU

Các điều kiện thời tiết trong giai đoạn ra hoa, thụ phấn và xổ nhụy ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng hạt phấn và sự thành công của quá trình thụ tinh.

1. Nhiệt độ:
   • Nhiệt độ tối ưu cho thụ phấn là khoảng 22 độ C – 28 độ C.
   • Nhiệt độ quá thấp hoặc quá cao sẽ làm giảm sức sống và chất lượng của hạt phấn, dẫn đến tỷ lệ đậu trái thấp.
2. Độ ẩm và Mưa:
   • Độ ẩm vừa phải (50-60%) là lý tưởng. Độ ẩm quá cao khiến bông dễ nhiễm nấm bệnh.
   • Mưa trong giai đoạn xổ nhụy là kẻ thù số một. Mưa làm rửa trôi mật hoa, làm hạt phấn bị vỡ do áp lực thẩm thấu, và ngăn cản hoạt động của dơi hoặc côn trùng thụ phấn.
3. Nắng và Gió: Cây cần đủ ánh sáng để quang hợp. Tuy nhiên, nắng gắt hoặc gió lớn có thể làm cây bị sốc, gây khô héo hoa, hoặc làm rụng hoa, rụng trái non.

III. DINH DƯỠNG VÀ QUẢN LÝ NƯỚC HỢP LÝ

Kỹ thuật bón phân và tưới nước phải được điều chỉnh linh hoạt theo từng giai đoạn sinh lý của cây.

1. Chiến lược Dinh dưỡng:
   • Dưỡng bông và đậu trái: Cần bổ sung đầy đủ các nguyên tố vi lượng, đặc biệt là Bo, Canxi và Kẽm. Bo giúp tăng sức sống hạt phấn, Canxi và Magie giúp thành vách tế bào ống phấn phát triển khỏe mạnh.
   • Cân bằng NPK: Tránh bón phân có hàm lượng Đạm (N) cao trong giai đoạn xổ nhụy và đậu trái. Đạm cao sẽ kích thích cây ra đọt, gây hiện tượng cạnh tranh dinh dưỡng giữa đọt non và trái non, dẫn đến rụng sinh lý hàng loạt.
2. Kỹ thuật Tưới nước:
   • “Xiết nước” (Tạo khô hạn): Đây là điều kiện tiên quyết để kích thích phân hóa mầm hoa. Giai đoạn này kéo dài cho đến khi “mắt cua” phát triển hoàn chỉnh.
   • Giảm nước khi xổ nhụy: Cần giảm lượng nước tưới tối đa (chỉ tưới 1/3 lượng bình thường) khoảng 1 tuần trước khi hoa nở và trong suốt thời kỳ xổ nhụy để đảm bảo hạt phấn khỏe mạnh và không bị sốc nước.

IV. KỸ THUẬT QUẢN LÝ HOA VÀ THỤ PHẤN

Quản lý hoa chuyên nghiệp sẽ tối đa hóa cơ hội thụ tinh thành công.

1. Tỉa hoa (Tán hoa): Nên tỉa bớt các chùm bông quá dày hoặc quá yếu để cây tập trung dinh dưỡng nuôi số hoa có cuống to, khỏe mạnh còn lại. Việc này cần thực hiện sớm để tăng cơ hội đậu trái và chất lượng trái sau này.
2. Thụ phấn nhân tạo: Sầu riêng là cây thụ phấn chéo, thường nhờ dơi hoặc côn trùng. Tuy nhiên, trong điều kiện thời tiết bất lợi hoặc muốn tăng tỷ lệ đậu trái, việc thụ phấn bổ sung (thụ phấn nhân tạo) là biện pháp hiệu quả, giúp trái tròn đều và đạt chất lượng cao.
3. Phòng trừ Sâu bệnh: Kiểm soát sâu bệnh hại (như nấm than, nấm mốc) trên bông là rất quan trọng. Cần hạn chế sử dụng thuốc BVTV hóa học trong thời kỳ xổ nhụy để bảo vệ hạt phấn và côn trùng.

V. CHĂM SÓC SAU KHI ĐẬU TRÁI

Giai đoạn sau đậu trái quyết định năng suất cuối cùng.

1. Tỉa trái non: Sau khi đậu, tiến hành tỉa bớt những trái không đạt, méo mó hoặc những chùm có quá nhiều trái. Giữ lại số lượng trái phù hợp với sức cây (khoảng 70-100 trái/cây khỏe mạnh có đường kính tán lớn) để đảm bảo trái lớn đồng đều và chất lượng cơm tốt.
2. Kiểm soát rụng sinh lý: Rụng trái non là hiện tượng sinh lý tự nhiên. Để hạn chế tối đa, nhà vườn cần:
   • Duy trì cân bằng dinh dưỡng (đặc biệt là Kali và Canxi) và nước.
   • Sử dụng các chất điều hòa sinh trưởng (Ví dụ: NAA, Brassinolide) để làm chậm quá trình hình thành tầng rời (tháo khớp) tại cuống, giúp trái non bám chắc hơn.

Tóm lại, để gia tăng tỷ lệ đậu trái sầu riêng, nhà vườn cần áp dụng một chiến lược toàn diện, quản lý chi tiết từ sức khỏe bộ rễ, kiểm soát chính xác lượng nước và dinh dưỡng, cho đến việc theo dõi sát sao điều kiện thời tiết và tiến hành thụ phấn bổ sung khi cần thiết.